طرح توجیهی یا همان مطالعه امکان سنجی، ارزیابی عملی یک پروژه پیشنهادی است. طرح توجیهی با هدف روشن ساختن عینی و منطقی نقاط ضعف و قوت یک کسب و کار موجود و یا سرمایه گذاری پیشنهاد شده، فرصت ها و تهدیدها، منابع مورد نیاز برای انجام کار و در نهایت چشم‌اندازی برای رسیدن به موفقیت صورت می‌گیرد.
در ساده‌ترین شکل، طرح توجیهی بررسی و قضاوت در مورد دو معیار «هزینه مورد نیاز» و «ارزش به دست آمده» است. یک طرح توجیهی که به خوبی طرح شده، باید پس زمینه‌ای تاریخی از کسب و کار و یا پروژه، شرح محصول و یا خدمات، صورت‌های حسابداری ارائه شده، جزئیات عملیات و مدیریت، تحقیقات بازاریابی و سیاست، اطلاعات مالی، الزامات قانونی و تعهدات مالیاتی را مورد مطالعه قرار دهد. به طور کلی، طرح توجیهی قبل از توسعه فنی و اجرای پروژه نوشته می‌شود. طرح توجیهی ارزیابی پتانسیل پروژه برای رسیدن به موفقیت. بنابراین، عینیت درک یک عامل مهم در اعتبار مطالعه برای سرمایه گذاران بالقوه و موسسات وام است. بنابراین باید با هدف، رویکرد بی طرفانه به ارائه اطلاعات که بر اساس آن تصمیم گیری می شود بر اساس انجام شود.
عوامل مشترک
سرواژه TELOS (فاحعب) اشاره به پنج حوزه از امکان سنجی – فنی، اقتصادی، حقوقی، عملیاتی و برنامه ریزی دارد.
امکان سنجی فنی
این ارزیابی بر طرح کلی نیازهای سیستم استوار است برای تعیین اینکه آیا شرکت دارای تخصص فنی و توان به عهده گرفتن و انجام پروژه را دارد یا خیر. هنگام نوشتن گزارش امکان سنجی، موارد زیر باید در نظر گرفته شود:
• شرح مختصری از کسب و کار برای تعیین عواملی که بررسی بیشتر آنها می‌تواند بر پژوهش اثر گذار باشد
• بخشی از کسب و کار در حال بررسی
• عوامل انسانی و اقتصادی
• راه حل های ممکن برای این مشکل
در این سطح، موضوع مورد بحث این است که آیا انجام این پیشنهاد از نظر مشخصات فنی و قانونی امکان پذیر است (با فرض هزینه متوسط).
امکان سنجی فنی نوعی ارزیابی است که بر به دست آوردن درک درستی از منابع فنی سازمان و کاربرد آنها بر اساس نیازهای مورد انتظار از سیستم پیشنهادی، متمرکز شده است. این ارزیابی نوعی بررسی موضوعی سخت افزار و نرم افزار و نحوه از عهده بر آمدن آنها در برآورده ساختن نیاز سیستم پیشنهادی است.
امکان سنجی اقتصادی
هدف از امکان سنجی اقتصادی تعیین منافع اقتصادی مثبت برای سازمانی است که سیستم پیشنهادی به آن ارائه خواهد شد. این ارزیابی شامل تعیین مقادیر عددی و شناسایی تمام مزایای مورد انتظار است. این ارزیابی معمولا شامل تحلیلی در زمینه هزینه / سود نیز به حساب می‌آید.
امکان سنجی حقوقی
تعیین اینکه آیا سیستم پیشنهادی الزامات قانونی را رعایت می‌کند یا خیر، به عنوان مثال سیستم پردازش داده باید مقررات حفاظت از داده های محلی را رعایت کند.
امکان سنجی عملیاتی
امکان سنجی عملیاتی ارزش‌یابی میزان اجرایی بودن پروژه و چگونگی حل مشکل توسط سیستم پیشنهادی آن، نحوه استفاده از فرصت‌های مشخص در طول زمان تعریف شده برای آن و چگونگی برآورده کردن نیازهای مشخص شده در فاز تجزیه و تحلیل الزامات توسعه سیستم است.
تمرکز امکان سنجی عملیاتی در درجه اول بر میزان پیشبرد پروژه پیشنهادی متناسب با محیط کسب و کار موجود و اهداف تعیین شده با توجه به برنامه توسعه، تاریخ تحویل، فرهنگ سازمانی و فرآیندهای کسب و کار موجود خواهد بود.
برای اطمینان از موفقیت، نتایج مورد نظر عملیات باید در طول طراحی و توسعه استخراج شوند. این موارد شامل پارامترهای وابسته به طراحی مانند قابلیت اطمینان، نگهداری، پشتیبانی، قابلیت استفاده، قابلیت تولید، مصرف، پایداری، قیمت و دیگر عوامل است. اگر قرار به تحقق رفتار عملیاتی مورد نظر باشد، این پارامترها باید در مراحل اولیه طراحی در نظر گرفته شود. طراحی و توسعه سیستم نیازمند نرم افزاری مناسب و به موقع برای مهندسی و مدیریت فعالیت‌ها برای انجام و به ثمر رساندن پارامترهای ذکر شده است. ممکن است یک سیستم زمانی به طور موثر به هدف مورد نظر خود دست خواهد یافت که ویژگی‌های فنی و عملیاتی آن در زمان طراحی به خوبی مهندسی شده باشد. بنابراین، امکان سنجی عملیاتی جنبه‌ای اساسی از سیستم های مهندسی است که باید جزئی جدایی ناپذیر از مراحل اولیه طراحی باشد.
امکان سنجی زمانی
پروژه اگر بیش از اندازه لازم و زمان مفید بودن آن طول بکشد شکست خواهد خورد. منظور از این سخن آن است که به طور معمول زمان توسعه سیستم چقدر برآورد می شود و آیا می‌توان آن را در مدت زمان برآورد شده به پایان رساند یا خیر. امکان سنجی زمانی اندازه گیری میزان معقول بودن جدول زمانی پروژه است. اینکه آیا با توجه به تخصص فنی‌مان، ضرب العجل پروژه معقول است؟ برخی از پروژه ها با ضرب العجل خاصی آغاز می‌شوند. تعیین اینکه آیا مهلت تعیین شده برای پروژه معقول و مطلوب هست یا خیر، طرح توجیهی زمانی است.
